”Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε” είναι η τελευταία πρόταση του κειμένου ”Γιατί να μαθαίνουμε Ιστορία”(Ρ.Αλβανός- Ο Ελληνικός Εμφύλιος) στις πανελλήνιες εξετάσεις.
Ίσως η επιτροπή θεμάτων αυτό το θέμα θα έπρεπε -αντί στους μαθητές της Γ Λυκείου που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους για το Πανεπιστήμιο- πρώτα να το θέσει σε γνώση αυτού που είπε προ δυο ετών ”Τι νοιάζει έναν 17χρονο νέο το τι έγινε το 1963 ” εννοώντας προφανώς την δολοφονία Λαμπράκη( σημ: και ίσως να του θύμιζε ότι πρέπει να διδασκόμαστε και την Κοινωνιολογία -που εγκληματικά καταργήσαμε – για να ερμηνεύουμε ενίοτε την Ιστορία).
Η νεοελληνική κοινωνία γαλουχήθηκε έντονα στο να έχει επιλεκτική και ενίοτε λειψή ιστορική μνήμη. Να αρκείται σε σβησμένα ίχνη και να προσπερνάει εύκολα τις μαύρες σελίδες.
Πχ. ο εμφύλιος και οι συνέπειες του. Σαφέστατα δεν χωράνε σε μια ερώτηση και μια απάντηση, ειδικά όταν αυτή είναι -στο σχετικό σχολικό βιβλίο – σε 5-10 γραμμές. Οι ιδεολογίες, οι τάξεις, οι συνθήκες εκείνης της μεταπολεμικής εποχής δεν είναι ίδιες με τις αντίστοιχες σήμερα. Καλώς λοιπόν δεν ξύνουμε πληγές και δεν αναμοχλεύουμε πάθη στα σχολικά βιβλία και στα νεανικά μυαλά( αν και συμβαίνει συνεχώς από τα ίδια τα υποκείμενα, από τα ΜΜΕ, τα κόμματα).
Αλλά το ίδιο διαφορετικές σήμερα είναι και οι πολιτικές ηγεσίες, καλούμενες να δράσουν αποτελεσματικά για την κοινωνία μέσα στο σχεδόν μονίμως ασταθές παγκοσμιοποιημένο γεωπολιτικό σκηνικό
Όμως να σταθούμε εδώ, αξίζει τον κόπο. Πόσο βαθιά μέσα στην Ιστορία χωράνε να κρυφτούν τα ακούσια ή εσκεμμένα ιστορικά λάθη των πολιτικών ηγεσιών του έθνους ; Και πόσο οφείλει ο θεσμός του σχολείου και του Πανεπιστημίου να αναφέρει χωρίς ιδεοληψίες και προκαταλήψεις αυτά τα λάθη στις νέες γενιές, όσο και να μοιάζει δύσκολο και μη αντικειμενικό ;
Τι νόημα έχει να ξέρουν οι νέοι μας μόνο γεγονότα και πρόσωπα, και λίγες προτάσεις που γενικεύουν, στρογγυλοποιούν και εσκεμμένα ουδετεροποιούν τα συμπεράσματα, αν δεν γνωρίζουν κάποιες (έστω πιθανές) βαθύτερες αιτίες, μερικές ενδεχόμενες λάθος αποφάσεις και τις συνεπαγόμενες (εθνικά-ταξικά- ιδεολογικά) εσφαλμένες επιλογές ;
Στο ίδιο κείμενο περί Ιστορίας, των φετινών εξετάσεων Έκθεσης, αναφέρεται κάπου : ”Οι νεκροί μάς κυβερνούν(….) Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει”
Νεκρούς όμως προγόνους μας, δεν είχε μόνο ο εμφύλιος, ο Α’ και Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, οι Βαλκανικοί πόλεμοι και ο Μακεδονικός Αγώνας.
Κατανοείτε που αναφέρομαι. Φέτος συμπληρώνουμε 100 χρόνια μετά την μικρασιατική καταστροφή, κομβικό ιστορικό γεγονός για την πορεία του Έθνους.
Διεξάγεται σε πολλές εφημερίδες και μέσα(πχ. Καθημερινή της Κυριακής) ένας γόνιμος, πλουραλιστικός και υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκός και πολιτικός διάλογος για τα γεγονότα και την τραγωδία του ’22.
Εμείς όμως αποφεύγουμε συστηματικά( σημ: σημαδεύτηκε στην μνήμη μου από τα μαθητικά μου χρόνια και τις τότε πανελλαδικές εξετάσεις) να διδάξουμε στα παιδιά μας-μαθητές και φοιτητές- το εύρος εκείνης της τραγωδίας(όπως και άλλων εννοείται) το τότε κοινωνικό, ιδεολογικό, πολιτικό περιβάλλον (όχι μόνο σε διεθνές επίπεδο όσο και εντός της χώρας). Να συνθέσουμε δηλαδή το μεγάλο φόντο.
Να αναδείξουμε το ιστορικό βάθος των συμβάντων. Να εξετάσουμε με όρους κοινωνικοπολιτικούς τον πανταχού παρόντα ηγεμονικό ρόλο των ξένων δυνάμεων, τον γενικευμένο μιλιταρισμό όπως αυτός διαμορφώθηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Να εξετάσουμε πολύπλευρα το αν και κατα πόσο διαμορφώθηκε- όπως και σε άλλες στιγμές της Ιστορίας μας- ένα εσωτερικό ρεύμα εθνικιστικού ιμπεριαλισμού, από τον περίφημο τότε μεγαλοϊδεατισμό του πολιτικού και κοινωνικού φαντασιακού.
Να μην φοβόμαστε επιτέλους να ξύσουμε τις πληγές ώστε να μην λερώσουμε τον ρόλο ιδεολογιών, πολιτικών, παρατάξεων, συμφερόντων.
”Το κακό για την εκπαίδευση των παιδιών είναι ότι οι αναμνήσεις των πολέμων γράφονται απ’ αυτούς που δεν σκοτώθηκαν στον πόλεμο” έλεγε ο Βέλγος σουρεαλιστής Louis Scutenaire.
Πόσο άραγε κατανοούμε ότι πρέπει κάποτε να διδάσκουμε στους νέους τα λάθη της φυλής, τα εύκολα πιστεύω του περιούσιου λαού από τις μεγαλοστομίες των αρχόντων του, τις σκόπιμες και άστοχες πολιτικές της εκάστοτε πολιτικής και οικονομικής εξουσίας ;
Γιατί φοβόμαστε να αναδείξουμε το όποιο ταξικό-ιδεολογικό-πολιτισμικό υπόβαθρο πίσω από τραγικά εθνικά λάθη, τις ”αναπόφευκτες” υπαναχωρήσεις ;
Γιατί στους νέους που καλούνται σήμερα να επιλέξουν σωστά για το μέλλον τους ικανές και σοβαρές ηγεσίες, χωρίς κατ ανάγκη ιδεολογικές προτιμήσεις και κομματικές στρατεύσεις, να μην θίγουμε ότι κάποια ιστορικά συμβάντα εν μέρει διαμορφώθηκαν και από την δομή της προσωπικότητας, όπως τον δογματισμό και την εμμονή, συγκεκριμένων ηγετών ; ( έστω και αν τους στήσαμε αγάλματα)
Δεν πρέπει η νέα γενιά να ξέρει πως και γιατί κάποιοι ηγέτες – με την αυλή τους και το σύστημα εξαρτήσεων στο οποίο ανήκαν – πιθανώς να υπέκυψαν στις κομματικές και προσωπικές προσόδους κατα τον χειρισμό κρίσιμων ιστορικών επιλογών ; Τι φοβόμαστε άραγε ; Να μην διχοτομήσουμε συνειδήσεις και γεννήσουμε ιδεολογικές και ταξικές διχόνοιες ;
Όπως λέει και το ερώτημα των εξετάσεων : ” Γιατί να μαθαίνουμε Ιστορία” άραγε χωρίς να συμπεριλαμβάνονται και όλα τα παραπάνω ;
Ηλίας Καραβόλιας
