Η είσοδος του 2023 άνοιξε και την προεκλογική χρονιά για την τοπική αυτοδιοίκηση, αφού αναμένεται η έναρξη της προεκλογικής διαδικασίας για τις δημοτικές εκλογές της 8ης Οκτωβρίου.
Μεταξύ των όρων για τη διεξαγωγή της, είναι η συμμόρφωση με τα κριτήρια που συνδέονται με τα κωλύματα εκλογιμότητας και τα ασυμβίβαστα του άρθρου 10 του ν. 4804/2021, μετά και τις τροποποιήσεις που επήλθαν με τις διατάξεις των άρθρων 105 και 121 του ν. 5003/2022 (Α΄230) ειδικά για τις δημοτικές εκλογές της 8ης Οκτωβρίου 2023.
Ήδη δόθηκε στη δημοσιότητα η πρώτη σχετική εγκύκλιος, από το υπουργείο Εσωτερικών, που δίνει τις πρώτες πληροφορίες για τα πρόσωπα και τις ιδιότητες που αυτά έχουν και επηρεάζουν τη δυνατότητα συμμετοχής τους στις εκλογές.
Περισσότερες διευκρινίσεις και πληροφορίες για το σύνολο των κωλυμάτων εκλογιμότητας και ασυμβιβάστων, θα παρασχεθούν με την κύρια εκλογική εγκύκλιο που θα εκδοθεί στο επόμενο χρονικό διάστημα, ενόψει των δημοτικών εκλογών.
Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ
Αναγκαίες επεξηγήσεις επί των κωλυμάτων εκλογιμότητας
Οι υποψήφιοι αιρετοί των δήμων (δήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, σύμβουλοι δημοτικών κοινοτήτων ή πρόεδροι δημοτικών κοινοτήτων) δεν πρέπει να ασκούν ή να αποδέχονται καθήκοντα που συνιστούν κώλυμα εκλογιμότητας ή ασυμβίβαστο με τη θέση του αιρετού.
Η νόμιμη αιτία που επιβάλλει τη θέσπιση κωλύματος είναι η προστασία του δημοσίου συμφέροντος από τον επηρεασμό που είναι δυνατόν να ασκήσουν στο εκλογικό σώμα πρόσωπα, τα οποία κατέχουν δημόσια θέση και η αποφυγή της προπαρασκευής, με τον τρόπο αυτό, της σταδιοδρομίας τους ως αιρετών των δήμων1.
Ακολούθως, επειδή οι σχετικές διατάξεις εισάγουν περιορισμό του πολιτικού δικαιώματος του εκλέγεσθαι σε θέσεις οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης, είναι στενώς ερμηνευτέες 2, με συνέπεια να αποκλείεται η διασταλτική τους ερμηνεία ή η αναλογική τους εφαρμογή σε άλλες, έστω και όμοιες, περιπτώσεις.
Επισημαίνεται ότι η συνταγματική διάταξη (του άρθρου 56 Συντάγματος), ορίζοντας κατά τρόπο πλήρη και περιοριστικό τα κωλύματα εκλογιμότητας των βουλευτών, είναι ειδική διάταξη εξαιρετικού χαρακτήρα και δεν είναι, για το λόγο αυτό, δυνατό να τύχει ανάλογης εφαρμογής και στις εκλογές για την ανάδειξη των αιρετών οργάνων των ΟΤΑ3.
Κώλυμα εκλογιμότητας υπάρχει πριν από́ την εκλογή και διαπιστώνεται κατά την ανακήρυξη των υποψηφίων, ενώ, αν εξακολουθεί να υφίσταται και μετά ή υφίσταται για πρώτη φορά μετά την εκλογή και κατά την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών, καθίσταται ασυμβίβαστο, οπότε μπορεί να επιφέρει την έκπτωση του αιρετού από το αξίωμά του.
Σχετικό κώλυμα εκλογιμότητας υφίσταται, όταν ο υποψήφιος μπορεί να το αποβάλει, εφόσον παραιτηθεί, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις.
Απόλυτο κώλυμα εκλογιμότητας υφίσταται, όταν ο υποψήφιος δεν μπορεί να το αποβάλει, ακόμα και σε περίπτωση παραίτησής του από την κρίσιμη ιδιότητα.
Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας υφίσταται όταν ο υποψήφιος φέρει την κρίσιμη ιδιότητα, εντός συγκεκριμένης χωρικής αρμοδιότητας στην οποία εμπίπτει ο δήμος, στον οποίο επιθυμεί να θέσει υποψηφιότητα.
Ακολουθεί η παρουσίαση των καθηκόντων που αποτελούν κώλυμα για την εκλογή στα αξιώματα της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης, επισημαίνοντας ότι η διαπίστωση της ύπαρξης κωλύματος ή μη, αποτελεί αντικείμενο δικαστικής κρίσης4.
II. Τοπικά κωλύματα εκλογιμότητας, όπως ισχύουν με τις διατάξεις του άρθρου 121 του ν. 5003/2022 (Α ́230)
Με τις διατάξεις του άρθρου 121 του ν. 5003/2022 (Α ́230) προστέθηκε στις μεταβατικές διατάξεις του άρθρου 90 του ν. 4804/2021, παράγραφος 9 με την οποία επήλθαν τροποποιήσεις σε συγκεκριμένες κατηγορίες κωλυμάτων ειδικά για τις αυτοδιοικητικές εκλογές που θα διεξαχθούν την 8η Οκτωβρίου 2023, κατ’ εφαρμογή της παρ. 5 του άρθρου 5 του ν. 4804/2021.
Α. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας – Δυνατότητα απαλλαγής από κρίσιμα καθήκοντα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2022
i. Διοικητές, υποδιοικητές, πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημόσιων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει, άμεσα ή έμμεσα, το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης, δεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα, ήδεν έχουν οριστεί στις θέσεις αυτές λόγω ιδιότητας (ex officio), σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τα νομικά αυτά πρόσωπα, δεν μπορούν να εκλεγούν στο δήμο της έδρας του νομικού προσώπου, εφόσον κατέχουν τα συγκεκριμένα αξιώματα κατά και μετά από την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών5.
Τα ως άνω πρόσωπα δύνανται να θέσουν υποψηφιότητα σε δήμο της έδρας του νομικού προσώπου, εφόσον έχουν κατά νόμιμο τρόπο απαλλαγεί από τα καθήκοντά τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2022.
Αντιθέτως, εάν ασκήσουν τα καθήκοντα αυτά έστω και μία μέρα από την 1η.1.2023 και μετά στο δήμο της έδρας του νομικού προσώπου καταλαμβάνονται από απόλυτο τοπικό κώλυμα.
Επισημαίνεται ότι το εν λόγω τοπικό κώλυμα δεν αφορά τους προέδρους διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες και εντεταλμένους συμβούλους των πάσης φύσεως νομικών προσώπων των δήμων στους οποίους υποβάλλουν υποψηφιότητα. Γι’ αυτή την κατηγορία υποψηφίων ακολουθεί αναλυτικά η ενότητα Β iv.
Οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στην παρούσα παράγραφο μπορούν να ανευρεθούν στο υπ’ αριθμ. 189927 ΕΞ 2022/ 23.12.2022 έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών το οποίο διατίθεται στον ιστότοπο του υπουργείου Εσωτερικών: www.ypes.gr/εκλογικά/δημοτικές και περιφερειακές εκλογές/ χρήσιμα έγγραφα/ παροχή στοιχείων προς το υπουργείο Εσωτερικών ή μπορείτε να απευθυνθείτε στη διοίκηση του Φορέα σας.
ii. Υπάλληλοι με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου του Δημοσίου, των περιφερειών και των νομικών προσώπων που είναι ενταγμένα στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α’ 143), ως έχει δέκα (10) μήνες πριν από τη διενέργεια των εκλογών, οι οποίοι, κατά και μετά από την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών, άσκησαν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου γενικής διεύθυνσης ή διεύθυνσης, δεν μπορούν να εκλεγούν στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων6.
Τα ως άνω πρόσωπα δύνανται να θέσουν υποψηφιότητα στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων, εφόσον έχουν κατά νόμιμο τρόπο απαλλαγεί από τα καθήκοντά τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2022.
Αντιθέτως, εάν ασκήσουν τα καθήκοντα αυτά έστω και μία μέρα από την 1η.1.2023 και μετά στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων, καταλαμβάνονται από απόλυτο τοπικό κώλυμα.
Επισημαίνεται ότι το εν λόγω τοπικό κώλυμα δεν αφορά τους υποψηφίους υπαλλήλους των δήμων και των νομικών τους προσώπων που είναι ενταγμένα στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης, οι οποίοι άσκησαν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επίπεδου γενικής διεύθυνσης ή διεύθυνσης.
Γί ́ αυτή την κατηγορία υποψηφίων ακολουθεί αναλυτικά η ενότητα Β vi.
Διευκρινίζεται ότι σε κώλυμα εκλογιμότητας δεν εμπίπτουν οι διευθυντές σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και οι διευθυντές τμημάτων, μονάδων, κλινικών και εργαστηρίων ιατρικής υπηρεσίας του Ε.Σ.Υ7.
Β. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας –Δυνατότητα παραίτησης υποψηφίων μέχρι την 31η Μαΐου 2023
Ειδικά για τις αυτοδιοικητικές εκλογές που θα διεξαχθούν την 8η Οκτωβρίου 2023, κατ’ εφαρμογή της παρ. 5 του άρθρου 5 του ν. 4804/2021, ισχύουν τα ακόλουθα τοπικά κωλύματα εκλογιμότητας, τα οποία αίρονται, εφόσον οι υποψήφιοι παραιτηθούν το αργότερο την 31η Μαΐου 2023.
Επισημαίνεται ότι εάν οι υποψήφιοι δεν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 2023, καταλαμβάνονται από απόλυτο τοπικό κώλυμα.
i. Διοικητές, υποδιοικητές, πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημόσιων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει, άμεσα ή έμμεσα, το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης ή δεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα, ή δεν έχουν οριστεί στις θέσεις αυτές λόγω ιδιότητας (ex officio), σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τα νομικά αυτά πρόσωπα μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα στους άλλους δήμους της χωρικής αρμοδιότητας του νομικού προσώπου, πλην του δήμου της έδρας αυτού, εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 30 του π.δ. 26/2012 (Α ́ 57), το αργότερο την 31η Μαΐου 20238.
Αν τα ανωτέρω πρόσωπα θέσουν υποψηφιότητα σε δήμο της έδρας του νομικού προσώπου, ισχύει όσα αναφέρονται στο κεφάλαιο ΙI. Αi.
Οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στην παρούσα παράγραφο μπορούν να ανευρεθούν στο υπ’ αριθμ. 189927 ΕΞ 2022/ 23.12.2022 έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών το οποίο διατίθεται στον ιστότοπο του Υπουργείου Εσωτερικών: www.ypes.gr/εκλογικά/δημοτικές και περιφερειακές εκλογές/ χρήσιμα έγγραφα/ παροχή στοιχείων προς το Υπουργείο Εσωτερικών ή μπορείτε να απευθυνθείτε στη διοίκηση του Φορέα σας.
ii. Γενικοί γραμματείς δήμων, ειδικοί σύμβουλοι των δήμων και δικηγόροι με έμμισθη εντολήτων δήμων, στους δήμους στους οποίους υπηρετούν, μπορούν να εκλεγούν, εάν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 20239.
Διευκρινίζεται ότι στους ειδικούς συμβούλους των δήμων περιλαμβάνονται, τόσο οι άμισθοι όσοι και οι έμμισθοι.
Επισημαίνεται ότι οι ειδικοί συνεργάτες και οι επιστημονικοί συνεργάτες των δήμων, σύμφωνα με το άρθρο 163 του ν. 3584/ 2007, δεν περιλαμβάνονται στα κωλύματα εκλογιμότητας του άρθρου 10 του ν. 4804/2021. όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή της εγκυκλίου, οι διατάξεις που καθορίζουν τα κωλύματα εκλογιμότητας και τα ασυμβίβαστα είναι στενά ερμηνευτέες, με συνέπεια να αποκλείεται η διασταλτική τους ερμηνεία ή αναλογική τους εφαρμογή σε άλλες περιπτώσεις.
Σε κάθε περίπτωση αρμόδιο να διαπιστώσει την ύπαρξη ασυμβιβάστου και την έκπτωση από το αξίωμα είναι το διοικητικό πρωτοδικείο, ύστερα από άσκηση ένστασης.
iii. όσοι ασκούν καθήκοντα συμπαραστάτη του δημότη και της επιχείρησης μπορούν να είναι υποψήφιοι στους δήμους όπου υπηρετούν, εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 202310.
iv. Πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες και εντεταλμένοι σύμβουλοι των πάσης φύσεως νομικών προσώπων των δήμων, οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης, δεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα, ή δεν έχουν οριστεί στις θέσεις αυτές λόγω ιδιότητας (ex officio), σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τα νομικά αυτά πρόσωπα, στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η χωρική αρμοδιότητα των νομικών προσώπων, μπορούν να εκλεγούν, αν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 202311.
Το εν λόγω τοπικό κώλυμα αίρεται για τους προέδρους διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες και εντεταλμένους συμβούλους των πάσης φύσεως νομικών προσώπων των οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης ήδεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα ή δεν έχουν οριστεί στις θέσεις αυτές λόγω ιδιότητας (ex officio), στους δήμους της έδρας ή στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η χωρική αρμοδιότητα των νομικών προσώπων, εφόσον παραιτηθούν από την θέση τους το αργότερο μέχρι την 31η Μαΐου 202312.
vi. Υπάλληλοι με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου των δήμων και των νομικών τους προσώπων που είναι ενταγμένα στο Μητρώο Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α’ 143), ως έχει δέκα (10) μήνες πριν από τη διενέργεια των εκλογών, οι οποίοι, ασκούν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου γενικής διεύθυνσης ήδιεύθυνσης στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων, μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα, εάν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 202313.
Το ανωτέρω κώλυμα αίρεται για τους υπαλλήλους των δήμων και των νομικών τους προσώπων που είναι ενταγμένα στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α ́143), όπως ισχύει δέκα μήνες πριν τη διενέργεια των εκλογών, οι οποίοι ασκούν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επίπεδου γενικής διεύθυνσης ήδιεύθυνσης, στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων, εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο μέχρι την 31η Μαΐου 202314.
Επισημαίνεται ότι οι υπάλληλοι των δήμων και των νομικών τους προσώπων που παραιτηθούν από τα διευθυντικά τους καθήκοντα το αργότερο μέχρι την 31η Μαΐου 2023, στην περίπτωση που εκλεγούν καταλαμβάνονται από το σχετικό ασυμβίβαστο του άρθρου 105 του ν. 5003/2022.
Συνεπώς, θα πρέπει να αιτηθούν την απόσπασή τους σε άλλη υπηρεσία εντός των διοικητικών ορίων του δήμου όπου εξελέγησαν και εάν δεν υπάρχει στην πλησιέστερη υπηρεσία προς το δήμο όπου εξελέγησαν. Αναλυτικές οδηγίες ακολουθούν στο κεφάλαιο IV.
vii. Περιφερειακοί διευθυντές εκπαίδευσης, διευθυντές εκπαίδευσης, διευθυντές ιατροί που προΐστανται της Ιατρικής Υπηρεσίας και των Κέντρων Υγείας, καθώς και υπεύθυνοι συντονιστές της επιστημονικής λειτουργίας Κέντρων Υγείας, στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων, μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα, εάν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 202315.
Επισημαίνεται ότι δεν εμπίπτουν σε κώλυμα εκλογιμότητας οι διευθυντές τμημάτων, μονάδων, κλινικών και εργαστηρίων ιατρικής υπηρεσίας του Ε.Σ.Υ16.
III. Λοιπές περιπτώσεις κωλυμάτων εκλογιμότητας Α. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας από συναφθείσες συμβάσεις
Α. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας από συναφθείσες συμβάσεις
i. Για όποιους συνδέονται με τον οικείο δήμο όπου επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα ή τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, με σύμβαση προμήθειας, εκτέλεσης έργου, παροχής υπηρεσιών, παραχώρησης δικαιώματος εκμετάλλευσης έργου ήυπηρεσίας με αντικείμενο συνολικής αξίας άνω των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ, εφόσον η σύμβαση είναι σε ισχύ κατά και μετά από την 1η Ιανουαρίου του 202317.
Σημειώνεται ότι δεν αποτελεί κώλυμα ή ασυμβίβαστο η ιδιότητα του μέλους της διοίκησης ή του υπαλλήλου δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών κοινής ωφέλειας, που συνδέονται με τον οικείο δήμο, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, με σύμβαση που είναι σχετική με το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους.
Υπενθυμίζεται, επίσης, ότι δεν αποτελεί ασυμβίβαστο η σύναψη σύμβασης αγοράς, εκποίησης ή εκμίσθωσης δημοτικών ακινήτων, εφόσον η σχετική σύμβαση έχει συναφθεί ύστερα από πλειοδοτική δημοπρασία.
ii. Για τους γενικούς διευθυντές, διευθύνοντες συμβούλους, προέδρους και μέλη διοικητικών συμβουλίων, διαχειριστές εταιρειών, που έχουν συμβληθεί με τον οικείο δήμο, όπου προτίθενται να θέσουν υποψηφιότητα, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, με σύμβαση προμήθειας, εκτέλεσης έργου, παροχής υπηρεσιών, παραχώρησης δικαιώματος εκμετάλλευσης έργου ή υπηρεσίας με αντικείμενο συνολικής αξίας άνω των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ, εφόσον η σύμβαση είναι σε ισχύ κατά και μετά από την 1η Ιανουαρίου 202318.
Το ίδιο κώλυμα και με τις ίδιες προϋποθέσεις ισχύει και για τους μετόχους και εταίρους κεφαλαιουχικών εταιρειών, εφόσον το ποσοστό συμμετοχής τους στις εταιρίες αυτές υπερβαίνει το πέντε τοις εκατό (5%) του συνολικού κεφαλαίου της εταιρείας, καθώς και για όσους είναι εταίροι προσωπικών εταιρειών (ΟΕ και ΕΕ), καθώς και κοινοπρακτούντα πρόσωπα που έχουν συμβληθεί με τον οικείο δήμο όπου επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει. Αν ο οικείος δήμος συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο στην επιχείρηση με την οποία συμβάλλεται ο ίδιος, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία μετέχει, δεν υπάρχει ασυμβίβαστο για τους αιρετούς του δήμου που μετέχουν στη διοίκηση της επιχείρησης αυτής.
Β. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας – Δυνατότητα παραίτησης πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων
Δικαστικοί λειτουργοί και αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας και του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής, εφόσον δεν υπηρέτησαν εντός των ορίων του δήμου στον οποίο επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα κατά και μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών των δημοτικών αρχών, μπορούν να είναι υποψήφιοι εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων19.
Ειδικές διατάξεις που απαγορεύουν την υποβολή ή την αποδοχή της παραίτησης των προσώπων αυτών ή που περιορίζουν το δικαίωμά τους να παραιτηθούν ή την αρμοδιότητα της αρχής να αποδεχθεί την παραίτησή τους, εξακολουθούν να ισχύουν.
Τα ως άνω πρόσωπα δύνανται να θέσουν υποψηφιότητα στους δήμους όπου υπηρέτησαν, με κρίσιμο, όμως, χρονικό όριο υπηρέτησης σε αυτούς τους δήμους έως την 31η Δεκεμβρίου 2022, καθώς και με την πρόσθετη προϋπόθεση να παραιτηθούν από τη θέση τους (υπηρεσία τους) πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων, ήτοι μέχρι και την 9η Σεπτεμβρίου 2023.
Αντιθέτως, εάν τα ανωτέρω πρόσωπα ασκήσουν υπηρεσία έστω και μία μέρα από την 1η Ιανουαρίου 2023 και μετά στους δήμους όπου επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα, καταλαμβάνονται από απόλυτο τοπικό κώλυμα, το οποίο δεν αίρεται με παραίτηση.
Επισημαίνεται ότι οι υποψήφιοι αυτής της κατηγορίας σε οποιοδήποτε δήμο και εάν επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα οφείλουν να έχουν παραιτηθεί από τη θέση τους (υπηρεσία) πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων, ήτοι μέχρι και την 9η Σεπτεμβρίου 2023.
Γ. Κώλυμα εκλογιμότητας– Δυνατότητα παραίτησης υποψηφίων μέχρι την 31η Μαΐου 202
Μέλη των ανεξάρτητων αρχών του άρθρου 101Α του Συντάγματος ήτων αρχών που χαρακτηρίζονται με νόμο ως ανεξάρτητες ήρυθμιστικές, αν για τα μέλη αυτά προβλέπεται από τον νόμο η πλήρης και αποκλειστικήτους απασχόληση ήη αναστολήάσκησης εκ μέρους τους οποιουδήποτε άλλου δημόσιου λειτουργήματος ήκαθήκοντος, αμειβόμενου ήμη, σε οποιαδήποτε θέση του δημόσιου τομέα, κατά τη διάρκεια της θητείας τους στην αρχήαυτή, μπορούν να εκλεγούν, εάν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 202320.
Δ. Απόλυτο τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας- Μη δυνατότητα παραίτησης των υποψηφίων
Για τον Επόπτη Ο.Τ.Α., στους δήμους στους οποίους εκτείνεται η αρμοδιότητά του, για τέσσερα (4) έτη από τη λήξη της θητείας του με οποιονδήποτε τρόπο21.
Επισημαίνεται ότι τόσο ο Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης για την έως τώρα άσκηση των εποπτικών του καθηκόντων, όσο και ο Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης από την ημέρα έναρξης άσκησης των εποπτικών του καθηκόντων, καταλαμβάνονται από απόλυτο τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας στους δήμους στους οποίους εκτείνεται η αρμοδιότητά τους, το οποίο δεν μπορεί να αρθεί με παραίτηση.
Ε. Απόλυτο κώλυμα εκλογιμότητας
i. Για τους θρησκευτικούς λειτουργούς των γνωστών θρησκειών22.
ii. Για όσους έχουν εκπέσει από οποιοδήποτε αιρετό αξίωμα πρώτου ή δεύτερου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης ύστερα από: α) αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση, σύμφωνα με την περ. γ’ της παρ. 1 του άρθρου 236 του ν. 3852/2010 (Α’ 87), περί έκπτωσης εξαιτίας καταδίκης, ή β) αιτιολογημένη απόφαση του Επόπτη Ο.Τ.Α. για πειθαρχικό παράπτωμα, σύμφωνα με τα άρθρα 233 και 234 του ν. 3852/2010, περί πειθαρχικής ευθύνης και πειθαρχικής διαδικασίας αντίστοιχα.
Το κώλυμα ισχύει για την επόμενη της έκπτωσης αυτοδιοικητική περίοδο και καταλαμβάνει και τους δύο βαθμούς τοπικής αυτοδιοίκησης23.
iii. Για όσους στερούνται των πολιτικών δικαιωμάτων τους ή στους οποίους έχει επιβληθεί αποστέρηση δημόσιας θέσης ή δημόσιου ή αυτοδιοικητικού αξιώματος με αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση.
Το κώλυμα ισχύει για την επόμενη της έκπτωσης αυτοδιοικητική περίοδο και καταλαμβάνει και τους δύο βαθμούς τοπικής αυτοδιοίκησης24.
IV. Σχετικό Ασυμβίβαστο υπαλλήλων δήμων και των νομικών τους προσώπων (άρθρο 105 του ν. 5003/2022)
Ασυμβίβαστη είναι η ιδιότητα του δημάρχου, δημοτικού συμβούλου, συμβούλου δημοτικών κοινοτήτων ή προέδρου δημοτικών κοινοτήτων με την ιδιότητα υπάλληλου με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου που υπηρετεί στον ίδιο δήμο και στα πάσης φύσεως νομικά πρόσωπα τα οποία έχει συστήσει ή στα οποία μετέχει ο δήμος.
Το ασυμβίβαστο δεν συντρέχει, αν οι ανωτέρω υπάλληλοι αιτηθούν εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα (10) ημερών από την επικύρωση της εκλογής από το αρμόδιο δικαστήριο την απόσπαση τους σε άλλη υπηρεσία προτίμησής τους, εντός των διοικητικών ορίων του δήμου όπου εξελέγησαν και αν δεν υπάρχει, στην πλησιέστερη υπηρεσία προς τον δήμο όπου εξελέγησαν.
Σε διαφορετική περίπτωση εκπίπτουν αυτοδικαίως από το αιρετό αξίωμά τους και η αρμόδια υπηρεσία του δήμου οφείλει αμελλητί να ενημερώσει τον Επόπτη Ο.Τ.Α. για την έκδοση της σχετικής διαπιστωτικής πράξης έκπτωσης.
Η ισχύς της απόσπασης άρχεται από την ημερομηνία εγκατάστασης των αιρετών και για όσο χρόνο διαρκεί η θητεία τους.
Ειδικότερα, η απόσπαση είναι υποχρεωτική για τη διοίκηση. Διενεργείται με απόφαση των αρμοδίων οργάνων του Υπουργείου Εσωτερικών και κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού, κατά παρέκκλιση του ν. 4440/2016 (Α ́ 224), μη εφαρμοζομένου του άρθρου 35 του ν. 4873/2021 (Α ́ 248), και λήγει αυτοδίκαια με την καθ’ οιονδήποτε τρόπο λήξη της θητείας τους.
Η απόσπαση παραμένει σε ισχύ και στην περίπτωση ανάληψης αιρετού αξιώματος, για την άσκηση του οποίου ο αιρετός λαμβάνει υποχρεωτικά ειδική άδεια άνευ αποδοχών κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Η μισθοδοσία υπαλλήλων φορέων εκτός Γενικής Κυβέρνησης, κατά τη διάρκεια της απόσπασής τους, βαρύνει τον φορέα προέλευσης.
1. ΣτΕ 117/2004
2 ΣτΕ 3323/2003
3 ΣτΕ 2166/2004, σκ. 5
4 όπως προβλέπεται στις διατΆξεις της παρ. 5 του Άρθρου 10 του ν.4804/2021, αρμόδιο να διαπιστώσει την ύπαρξη ασυμβίβαστου και την έκπτωση από το αξίωμα είναι το διοικητικό πρωτοδικείο, ύστερα από Άσκηση ένστασης, βΆσει του Άρθρου 72 του ίδιου νόμου και τα Άρθρα 244-266 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας.
5 Άρθρο 10 παρ. 2 δ και Άρθρο 90 παρ. 9 α τελευταίο εδΆφιο του ν. 4804/2021
6 Άρθρο 10 παρ. 2 ε του ν.4804/2021
7 Άρθρο 10 παρ. 2 ε, εδ. β’ του ν.4804/2021
8 Άρθρο 90 παρ.
9 α του ν.4804/2021 9 Άρθρο 90 παρ. 9β του ν.4804/2021
10 Άρθρο 90 παρ. 9γ του ν.4804/2021
11 Άρθρο 90 παρ. 9δ του ν.4804/2021
12 Άρθρο 10 παρ. 2 δ και Άρθρο 90 παρ. 9 α και δ του ν.4804/2021
13 Άρθρο 90 παρ. 9δ του ν.4804/2021
14 Άρθρο 90 παρ. 9δ του ν. 4804/2021
15 Άρθρο 90 παρ. 9δ τελευταίο εδάφιο του ν. 4804/2021
16 Άρθρο 10 παρ.2 ε΄, εδ. β του ν. 4804/2021
17 Άρθρο 10 παρ.2 στ΄ του ν. 4804/2021
18 Άρθρο 10 παρ.2 ζ ́του ν. 4804/2021
19 Άρθρο 10 παρ.2 α’ του ν. 4804/2021
20 Άρθρο 90 παρ. 9β του ν. 4804/2021
21 Άρθρο 10 παρ.2 β του ν. 4804/2021
22 Άρθρο 10 παρ.2 α ́ του ν. 4804/2021
23 Άρθρο 10 παρ.3 α παρ. 6 του ν. 4804/2021
24 Άρθρο 10 παρ.3 β παρ. 6 του ν. 4804/2021
